Każdy z nas musi oddychać, tak samo, jak jeść. Gdy chcemy poprawić swoje zdrowie, naturalnie najpierw przyglądamy się diecie – wtedy to decydujemy się zmienić nasz sposób odżywiania się i ograniczyć np. spożywanie wysoko przetworzonych posiłków. Z powietrzem… nie mamy aż takiej swobody. Bo czy możemy oddychać mniej lub wybrać sobie, czym i o której godzinie będziemy dziś oddychać?
Zanieczyszczenie powietrza ma bezpośredni wpływ na zdrowie, ale także na klimat i środowisko. Na przykład – jak podaje Europejska Agencja Środowiska – pyły zawieszone ze spalania węgla, osadzające się w regionach arktycznych, powodują zaciemnienie białych powierzchni, przez co zmniejsza się ich współczynnik odbicia. To sprawia, że planeta zatrzymuje większą ilość ciepła, co przyczynia się do wzrostu globalnej temperatury.
Skąd się bierze smog?
I takim właśnie zanieczyszczeniem powietrza jest smog. Słowo to powstało z połączenia dwóch słów z języka angielskiego: smoke, czyli dym oraz fog, czyli mgła. I jest to bardzo trafne określenia tego zjawiska: smog (w Polsce niegdyś nazywany także dymgłą) faktycznie ma cechy mgły. Chociaż tak samo powstaje w warunkach ograniczonej cyrkulacji powietrza, to zasadnicza różnica jest taka, że w skład smogu wchodzą związki chemiczne, m.in. tlenki siarki i tlenki azotu, pyły zawieszone i wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne. Tradycyjna mgła składa się natomiast ze skraplającej pary wodnej.
Kolejna różnica jest taka, że mgła zjawiskiem zachodzącym naturalnie. Do powstania smogu… niezbędna jest działalność człowieka. W zasadzie: trzy konkretne jej aspekty.
- Po pierwsze: niska emisja. I nie chodzi – wbrew skojarzeniom – o to, że emitowanie niewielkiej ilości szkodliwych substancji. Niska emisja w kontekście smogu oznacza zanieczyszczenia wytwarzane na niedużych wysokościach. To może być więc nieefektywne spalanie paliw w domowych piecach, samochodach i kotłowniach przemysłowych.
- Po drugie: transport. Spaliny emitowane z samochodów oraz pył pochodzący ze ścierania się opon i tarcz hamulcowych także ma wpływ na formowanie się smogu. W skali kraju mowa o około 8% emisji pyłu zawieszonego w ciągu roku, ale lokalnie i sezonowo ta statystyka może być znacznie większa.
- Po trzecie: przemysł – zakłady wytwórcze oraz elektrownie węglowe. Jak podaje Fundacja Polska Bez Smogu, sektory te odpowiadają łącznie za 26% emisji pyłu i 11% emisji benzo(a)pirenu w skali kraju.
Przyczyn powstawania smogu trzeba więc szukać u podstaw tych aspektów. Wpływ może mieć na przykład ubóstwo energetyczne wśród lokalnej społeczności, czyli sytuacja, w której gospodarstwo domowe nie jest w stanie zapewnić np. właściwego ocieplenia domu lub wymiany pieca na bardziej ekologiczny. To może być także brak odpowiednich rozwiązań systemowych, czyli np. niedopasowana siatka połączeń komunikacji miejskiej. Warto także przyglądać się działaniom biznesu, na przykład pod kątem tego, z jakich rozwiązań korzystają zakłady produkcyjne. Wyzwanie związane z ochroną powietrza jest zatem złożone i wymaga współpracy na wielu poziomach – systemowym, biznesowym i indywidualnym.
Smog w Polsce: londyński czy amerykański?
I chociaż wydawałoby się, że smog to po prostu unoszący się w powietrzu brud, tak eksperci wyróżniają jego dwa główne rodzaje. To smog londyński oraz smog typu Los Angeles.
Smog londyński to najpowszechniejszy rodzaj dymgły i to właśnie ten mamy na myśli, kiedy mówimy o sytuacji w Polsce. To smog kwaśny, siarkowy. W jego skład wchodzą tlenek siarki, tlenek azotu, tlenki węgla, sadza oraz szkodliwe pyły. Ten rodzaj smogu występuje najczęściej w umiarkowanej strefie klimatycznej od października do marca, czyli w tzw. okresie grzewczym. Ma miejsce wtedy, gdy zachodzi inwersja temperatur (temperatura w niższej warstwie powietrza jest niższa niż w wyższej warstwie) oraz emisja pyłów.
Nazwa pochodzi od zjawiska, które miało miejsce w Londynie na początku grudnia w 1952 roku.
Smog typu Los Angeles powstaje w warunkach dużego nasłonecznienia, wysokiej temperatury powietrza i natężonym ruchu drogowym. W Polsce może występować więc najczęściej od czerwca do września. Ten rodzaj smogu jako biały lub fotochemiczny. W jego skład wchodzą tlenki węgla i azotu oraz węglowodory.
Uwolnij się od smogu
Występowanie smogu jest więc nierozerwalnie związane z życiem w mieście. Jest to jednak coś, nad czym można skutecznie zapanować. Jeśli interesuje cię, jak można dbać o klimat i środowisko, czytaj bloga TerGo. Dołącz do społeczności, a poznasz praktyczne i skuteczne wskazówki.
