Istnieje wiele standardów dla tego typu raportowania, ale żaden z nich nie jest obowiązkowy. Firmy mogą wybrać te standardy, które uznają za najlepsze, aby podkreślić pewne obszary swojej działalności i ukryć te zagadnienia, których z różnych względów nie chcą wspominać w raporcie. Ustalenie obowiązujących wszystkich standardów na wzór tych przyjętych w kwestiach raportowania finansowego jest potrzebne, aby zapewnić, że wszystkie organizacje stosują ten sam proces raportowania. Różnice w raportowaniu powinny wynikać jedynie ze zmiennych w rodzaju wielkości firmy i branży, w jakiej dana firma działa. Istotne jest również, aby firmy ujawniały wszystkie istotne informacje w sposób wiarygodny, przejrzysty i łatwo dostępny dla opinii publicznej. Aby tak się stało, konieczna jest harmonizacja standardów raportowania CSR, ESG i zrównoważonego rozwoju. Niniejszy artykuł omawia znaczenie dokładnych i ustandaryzowanych raportów CSR, ESG i zrównoważonego rozwoju zarówno dla firm, jak i interesariuszy. Artykuł omawia także obecny stan prac nad standaryzacją, szczególnie w Unii Europejskiej.
1. Wprowadzenie
Raportowanie wskaźników ESG ma obecnie duży wpływ na preferencje konsumentów i działalność inwestycyjną. Aż 72% managerów funduszy hedgingowych przyznaje, że zainteresowanie inwestorów wskaźnikami ESG rośnie i jest to jeden z najważniejszych czynników, jakie skłaniają ich do przyjęcia zasad ESG. Oznacza to, że ujawnianie danych i wskaźników dotyczących zrównoważonego rozwoju jest korzystne dla przedsiębiorstw, ponieważ przyciąga inwestorów. Jeśli jednak dane ESG nie są ustandaryzowane, mogą mieć ograniczoną wartość przy tworzeniu rzeczywistego, pozytywnego wpływu na środowisko.
Oprócz dobrowolnego raportowania danych ESG, 40 krajów stosuje obecnie mechanizmy cenowe związane z emisjami dwutlenku węgla, które mają na celu aktywne zmniejszanie poziomu emisji CO2 pochodzącego z przemysłu. Obecne systemy wyceny emisji dwutlenku węgla obejmują ponad 50% wszystkich emisji na rynkach tych krajów, co przekłada się na nieco poniżej 15% sumy globalnych emisji. Jest to dobry początek, ale do rzeczywistej zmiany w ograniczaniu emisji potrzebujemy o wiele więcej. Dobrowolny rynek kompensacji emisji dwutlenku węgla staje się coraz bardziej popularny, ponieważ można uwzględnić kredyty zakupione na nim w raportach ESG, aby pokazać postęp w zrównoważonym rozwoju firmy. Niestety istnieją również pewne problemy ze standaryzacją kompensacji śladu węglowego kredytami węglowymi. Firmy mogą twierdzić, że skompensowały emisje i zmniejszyły poziom emisji dwutlenku węgla, nie mając pewności, że zostały one odpowiednio rozliczone lub prawidłowo zgłoszone. Nie obowiązują również żadne zasady raportowania emisji dwutlenku węgla lub ich kompensacji.
Przedstawianie wiarygodnych i dokładnych danych dotyczących zrównoważonego rozwoju to trudne zadanie. Nie ma jednolitych wymogów dotyczących raportowania informacji ESG, a wiele wpływów środowiskowych i społecznych jest trudnych do zmierzenia, co sprawia, że takie dane są zasadniczo gorzej ustrukturyzowane, mniej kompletne i niższej jakości niż dane finansowe. Istnieje możliwość stworzenia w najbliższej przyszłości ustandaryzowanej struktury raportowania danych ESG, ale obecnie raportowanie jest dobrowolne i może odbywać się zgodnie z dowolną liczbą wytycznych dotyczących raportowania lub w ogóle bez nich. Obecny brak zasad i solidnych mierników utrudnia uzyskanie wiarygodnych danych.
Praktyki ukierunkowane na zrównoważony rozwój, w szczególności te obejmujące wskaźniki CSR i ESG, stały się ważne dla wielu korporacji, a większość dużych firm dobrowolnie raportuje te dane. Ujawnianie tych informacji charakteryzuje jednak znaczna heterogeniczność, ponieważ nie ma żadnych obowiązkowych ani nawet wspólnie uzgodnionych standardów. Ta heterogeniczność utrudnia interesariuszom wykorzystanie i porównanie danych, co, nawet przy najlepszych intencjach, może uniemożliwić osiągnięcie pełnych korzyści z nawet najlepiej zaplanowanych działań CSR i ESG.
2. Obowiązujące obecnie standardy sprawozdawczości ESG, CSR i zrównoważonego rozwoju
Bodźce rynkowe wymuszają poprawienie wyników w kwestiach środowiskowych i społecznych, przyczyniając się do szybkiego rozwoju raportowania zrównoważonego rozwoju. W ostatnich dwóch dekadach obserwujemy powiększanie się gamy standardów i narzędzi. Obecnie istnieje ponad 40 inicjatyw ustanawiających standardy raportowania, które są przynajmniej w pewny sposób akredytowane i wykorzystywane przez różne firmy na całym świecie. Wyróżniamy spośród nich sześć głównych inicjatyw, które wytyczają standardy stosowane znacznie częściej niż pozostałe. Ta wiodąca szóstka obejmuje: Carbon Disclosure Project (CDP), Dow Jones Sustainability Index (DJSI), Global Initiative for Sustainability Ratings (GISR), Global Reporting Initiative (GRI), Integrated Reporting Framework (IIRC) oraz Sustainability Accounting Standards Board (SASB). Więcej informacji na temat każdej z tych inicjatyw przedstawiono w tabeli 1 poniżej.
Tabela 1: Najważniejsze inicjatywy w zakresie ustanawiania standardów i raportowania CSR/ESG/zrównoważonego rozwoju
Źródło: Deloitte (2016). Ujawnianie informacji na temat zrównoważonego rozwoju: o krok przed zmianami.
Oprócz tych standardów istnieją inne narzędzia, takie jak między innymi AA1000 i CDP. Narzędzia te, określane zbiorczo jako korporacyjne narzędzia raportowania zrównoważonego rozwoju (SRT, Sustainability Reporting Tools), służą do informowania firm o ich postępach w osiąganiu celów zrównoważonego rozwoju. Jednakże, podobnie jak w przypadku rosnącej liczby standardów raportowania i braku zhomogenizowanej standaryzacji, liczba dostępnych SRT gwałtownie rośnie, a coraz to nowe kryteria i metodologie powodują niepotrzebne komplikacje dla interesariuszy
3. Argumenty za i przeciw dla harmonizacji raportowania ESG, CSR i zrównoważonego rozwoju
Jak wspomniano powyżej, brakuje konsensusu co do tego, jakie dane powinny być obowiązkowo zawierane w raportach zrównoważonego rozwoju. Rośnie również potrzeba standardu umożliwiającego łatwe i szybkie porównywanie branż i spółek. Coraz częściej więc słyszy się apele o globalną harmonizację standardów raportowania CSR, ESG i zrównoważonego rozwoju. Fundacja IFRS pracuje aktualnie nad standardem ISSB (ang. International Sustainability Standards Board). Jest to obiecujący standard, który został zatwierdzony przez G5, Międzynarodową Radę Biznesu działającą przy Światowym Forum Ekonomicznym (WEF IBC) oraz Międzynarodową Organizację Komisji Papierów Wartościowych (IOSCO). W wyniku szeroko zakrojonych konsultacji z zainteresowanymi stronami stwierdzono, że istnieje pilna potrzeba stworzenia wysokiej jakości globalnych ram sprawozdawczości finansowej uwzględniającej kwestie zrównoważonego rozwoju. Ministrowie finansów i prezesi banków centralnych państw G7 wyrazili poparcie dla ISSB, wzywając do wprowadzenia obowiązku ujawniania informacji finansowych związanych z klimatem w oparciu o wytyczne grupy TCFD (ang. Task Force on Climate-Related Financial Disclosures). Jest to potencjalnie użyteczne i potrzebne, choć brakuje pełnych ram standaryzacyjnych dla raportowania wszystkich istotnych metryk CSR i ESG, które powinny być brane pod uwagę przy rozpatrywaniu wpływu na zrównoważony rozwój. Wdrożenie szerszych, bardziej szczegółowych ram jest potrzebne, aby ustandaryzować raportowanie zrównoważonego rozwoju jako całość.
Niektórzy opierają się lub wręcz odrzucają potrzebę homogenizacji i standaryzacji raportowania. Istnieją krytyczne analizy harmonizacji ram i standardów raportowania zrównoważonego rozwoju, które pojawiły się wraz ze wzrostem inwestycji ESG podczas pandemii COVID-19. Autorzy tych analiz twierdzą, że wezwania do harmonizacji mają na celu uproszczenie raportowania zrównoważonego rozwoju i analizy ESG oraz przeniesienie kontroli nad ustanawianiem standardów na zorientowany na inwestorów organ sektora prywatnego. Argumentują, że wezwania do ujednoliconej standaryzacji opierają się na oszustwach, nieporozumieniach i lekceważeniu zarówno badań akademickich, jak i opinii praktyków zrównoważonego rozwoju.
Niemniej jednak, pomimo dobrze wyartykułowanego i przekonywującego oporu, istnieją silne wezwania do harmonizacji zarówno ze świata finansów, jak i z rządów. Mają one na celu uproszczenie pomiarów wpływu firm na środowisko we wszystkich obszarach życia społecznego.
4. Przyszłość wymów dotyczących raportowania niefinansowego, w tym raportów CSR, ESG i innych wskaźników zrównoważonego rozwoju
W ostatnich latach Unia Europejska jest coraz bardziej zainteresowana zapewnieniem większej przejrzystości w zakresie metryk CSR i ESG, co znajduje odzwierciedlenie w obecnym dążeniu na poziomie europejskim do większej harmonizacji standardów raportowania zrównoważonego rozwoju. Doprowadziło to do opublikowania przez Komisję Europejską propozycji nowej dyrektywy dotyczącej raportowania zrównoważonego rozwoju (ang. Corporate Sustainability Reporting Directive, CSRD), która pojawiła się 21 kwietnia 2021 roku. Propozycja CSRD ma na celu zmianę istniejącego obowiązku raportowania zawartego w dyrektywie o raportowaniu niefinansowym (NFR) (2014/95/UE) i pociąga za sobą kilka krytycznych zmian dotyczących raportowanie zrównoważonego rozwoju dla firm każdej wielkości. Zgodnie z proponowaną dyrektywą raportowanie ESG będzie obowiązkowe zarówno dla spółek publicznych, jak i prywatnych zatrudniających ponad 250 pracowników. Obowiązek ma zostać wprowadzony w całej Europie od 2023 roku.
W przypadku grup kapitałowych, spółki zależne nie są zobowiązane do sporządzania raportu ESG, pod warunkiem, że ich działalność jest uwzględniona w raporcie spółki dominującej. Ponadto projekt propozycji przewiduje, że raporty ESG muszą sporządzać spółki zatrudniające więcej niż 10 pracowników, jeśli są notowane na rynku regulowanym, choć ten wymóg ma wejść w życie dopiero w 2026 roku. W porównaniu do obecnych kryteriów raportowania na wszystkich poziomach, projekt CSRD znacząco rozszerzy katalog podmiotów, które będą zobowiązane do raportowania.
5. Najważniejsze skutki dyrektywy CSRD
Propozycja CSRD rozszerza zakres obowiązków raportowania niefinansowego na wszystkie duże spółki oraz każdą spółkę notowaną na rynkach regulowanych (z wyjątkiem notowanych mikroprzedsiębiorstw), wprowadza wymóg audytowania (poświadczenia) raportowanych informacji oraz rozszerza zakres wymogów sprawozdawczych. W propozycji CSRD dodano również wymóg raportowania zgodnie z obowiązkowymi unijnymi standardami sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju oraz nałożono na przedsiębiorstwa wymóg cyfrowego „oznaczania” raportowanych informacji. Ma to na celu zapewnienie możliwości odczytu maszynowego informacji, dzięki czemu będą one mogły zostać włączone do Europejskiego Pojedynczego Punktu Dostępu (ESAP) przewidzianego w planie działania na rzecz unii rynków kapitałowych.
Unijne przepisy dotyczące sprawozdawczości niefinansowej mają obecnie zastosowanie do dużych przedsiębiorstw interesu publicznego zatrudniających ponad 500 pracowników. Jak wspomniano powyżej, na mocy nowej dyrektywy obowiązek ten zostanie rozszerzony na wszystkie przedsiębiorstwa zatrudniające ponad 250 pracowników. Obejmuje to dziesiątki tysięcy przedsiębiorstw i grup w całej Unii Europejskiej, w tym spółki giełdowe, banki, zakłady ubezpieczeń i wszelkie spółki wskazane przez władze krajowe jako jednostki interesu publicznego. Co będzie ujmowane w raportach zrównoważonego rozwoju? Tutaj obowiązują te same wymogi jak w przypadu dyrektywy 2014/95/UE dotyczącej raportowania niefinansowego. Oznacza to, że duże spółki muszą publikować informacje powiązane z kwestiami środowiskowymi, społecznymi (w tym traktowaniem pracowników), przestrzeganiem praw człowieka, przeciwdziałaniem korupcji oraz różnorodnością w zarządach spółek (pod względem wieku, płci, wykształcenia i doświadczenia zawodowego).
Propozycja Komisji Europejskiej dotycząca CSRD zakłada przyjęcie unijnych standardów raportowania danych dotyczących zrównoważonego rozwoju, których projekty opracuje Europejska Grupa Doradcza ds. Sprawozdawczości Finansowej (EFRAG). Każdy ze standardów harmonizacji będzie dostosowany do polityki UE, jednocześnie bazując na międzynarodowych inicjatywach standaryzacyjnych i wnosząc do nich swój wkład. Pierwszy zestaw standardów zostałby przyjęty do października 2022 roku
6. Wnioski
Toczy się wiele dyskusji na temat potrzeby wprowadzenia harmonizacji raportowania CSR, ESG i zrównoważonego rozwoju oraz korzyści z niej płynących. Przeważającym głosem, szczególnie w Europie, jest dążenie do ujednolicenia zestawu środków i narzędzi sprawozdawczych w celu zapewnienia kompleksowej i odpowiedniej sprawozdawczości. Doprowadziło to do opracowania dyrektywy w sprawie raportowania niefinansowego (NFRD) oraz dyrektywy w sprawie raportowania kwestii zrównoważonego rozwoju w przedsiębiorstwach (CSRD).
Wdrożenie CSRD stanowi ogromne wyzwanie, które będzie wymagało poszerzenia wiedzy i zasobów różnych jednostek w każdej organizacji. Od działu finansowego po zespół zarządzania ryzykiem i operacji: każdy będzie musiał zacząć podejmować decyzje dotyczące zarządzania ESG w zakresie odpowiedzialności i zaangażowania w proces.
7. Źródła
Ioannou, I., & Serafeim, G. (2017). The consequences of mandatory corporate sustainability reporting. Harvard Business School research working paper, (11-100).
Siew, R. Y. (2015). A review of corporate sustainability reporting tools (SRTs). Journal of environmental management, 164, 180-195.
Buallay, A. (2019). Is sustainability reporting (ESG) associated with performance? Evidence from the European banking sector. Management of Environmental Quality: An International Journal.
Adams, C. A., & Abhayawansa, S. (2021). Connecting the COVID-19 pandemic, environmental, social and governance (ESG) investing and calls for ‘harmonisation’ of sustainability reporting. Critical Perspectives on Accounting, 102309.
Sulkowski, A., & Waddock, S. (2012). Beyond sustainability reporting: integrated reporting is practiced, required, and more would be better. U. St. Thomas LJ, 10, 1060.
Folkens, L., & Schneider, P. (2019). Social responsibility and sustainability: How companies and organizations understand their sustainability reporting obligations. In Social Responsibility and Sustainability (pp. 159-188). Springer, Cham.
Oprean-Stan, C., Oncioiu, I., Iuga, I. C., & Stan, S. (2020). Impact of sustainability reporting and inadequate management of ESG factors on corporate performance and sustainable growth. Sustainability, 12(20), 8536.
Koh, J. K., & Leong, V. (2017). The rise of the sustainability reporting megatrend: A corporate governance perspective. Bus. L. Int’l, 18, 233.
Buhr, N., Gray, R., & Milne, M. J. (2014). Histories, rationales, voluntary standards and future prospects for sustainability reporting: CSR, GRI, IIRC and beyond. In Sustainability accounting and accountability (pp. 69-89). Routledge.
European Commission (2021). Corporate sustainability reporting. https://ec.europa.eu/info/business-economy-euro/company-reporting-and-auditing/company-reporting/corporate-sustainability-reporting_en. Accessed on September 30, 2021.
Directive 2014/95/EU of the European Parliament and of the Council of 22 October 2014 amending Directive 2013/34/EU as regards disclosure of non-financial and diversity information by certain large undertakings and groups Text with EEA relevance. OJ L 330, 15.11.2014, p. 1–9 (BG, ES, CS, DA, DE, ET, EL, EN, FR, HR, IT, LV, LT, HU, MT, NL, PL, PT, RO, SK, SL, FI, SV). ELI: http://data.europa.eu/eli/dir/2014/95/oj
